Hijrah berasal dari istilah hajara yang bermaksud pindah. Dalam sejarah Islamiah pula ia merujuk kepada perpindahan Nabi Muhammad s.a.w dan umat Islam dari Kota Makkah ke Kota Madinah pada 622 Masehi. Dalam konteks lain pula ia membawa maksud suatu penghijrahan daripada zaman Jahiliah atau zaman kegelapan kepada Islam. Peristiwa ini merupakan titik tolak penting kepada perkembangan Islam yang lebih meluas.
Di dalam sejarah Islam hijrah terbahagi kepada 3 peringkat iaitu:
- Peringkat awal hijrah secara senyap-senyap tanpa pengetahuan kaum Quraisy.
- Peringkat kedua hijrah secara terang-terangan oleh Umar Al Khattab.
- Peringkat ketiga bila Nabi Muhammad bersama Abu Bakar berhijrah selepas bersembunyi di Gua Thur seterusnya sampai di Madinah pada 12 Rabiulawal 622 M.
Faktor-faktor Penghijrahan :
Bai'ah Al-Aqabah :
Faktor asas yang memulakan hijrah kerana dalam Aqabah 2 terdapat jemputan dari pemimpin Madinah agar Nabi datang menjadi pemimpin mereka. Dalam ikrar itu mereka berjanji untuk berjuang bersam-sama Nabi dan mempertahankan Nabi. Nabi merasakan masanya telah tiba bagi umat Islam untuk keluar dari Makkah.
Tekanan Yang Semakin Meningkat Di Makkah :
Keadaan di Kota Makkah tidak lagi dianggap sebagai kawasan yang sesuai untuk perkembangan Islam kerana setelah 13 tahun baginda berdakwah pelbagai penentangan yang diterima. Suasana di Makkah itu menggambarkan bahawa lama kelamaan keadaan Islam semakin tertekan.
Umat Islam Semakin Menderita :
Tindakan kaum Quraisy semakin hebat. Penyeksaan k eatas golongan hamba semakin berleluasa. Malah Nabi sendiri sering menjadi mangsa penyeksaan mereka. Pada 617 hingga 620 M seluruh umat Islam dan Bani Hashim telah dipulaukan daripada segi sosial, ekonomi dan politik. Mereka dilarang berurusan dengan masyarakat Makkah kecuali musim haji. Umat Islam mengalami penderitaan dan ujian yang sangat getir.
Kegagalan seruan ke Taif :
Nabi Muhammad dan hambanya iaitu Zaid bin Harithah pernah cuba menyampaikan Islam ke Taif namun dihina dan diejek dan dilontar dengan batu. Pemimpin Bani Thaqif mempunyai hubungan baik dengan pemimpin Quraisy Makkah.Kegagalan Nabi memberikan gambaran yang pengaruh Quraisy sangat kuat di Taif. Oleh itu Nabi Muhammmad perlu mencari destinasi lain.
Kejayaan di Habsyah :
Sebelum Saidina Umar memeluk Islam umat Islam pernah menuju ke Habsyah untuk berlindung atas saranan Nabi sendiri. Ini kerana Habsyah digelar sebagai bumi kebenaran yang diperintah oleh Raja Najashi yang terkenal adil. Kejayaan ini memberi harapan kepada Nabi bahawa kejayaan yang sama akan dicapai di Madinah. Ini disebabkan masyarakat Hasyah dan Madinah lebih hampir kepada agama langit dan telah biasa dengan soal-soal ketuhanan dosa dan pahala.
Pada tahun ke-10 menjadi rasul, Nabi kehilangan 2 orang penyokongnya yang paling setia iaitu isterinya Khadijah dan bapa saudaranya Abu Talib. Kaum Quraisy Mekah menjadi semakin berani untuk bertindak ke atas Nabi. Ini menyebabkan kedudukan Nabi makin terancam dan terdedah kepada tindakan jahat Quraisy.
Umat Islam Telah Ramai Di Madinah :
Kota Madinah sendiri memang sesuai untuk dijadikan markas gerakan Islam yang baru. Ini ekoran peristiwa Aqabah dimana orang-orang Madinah telah berikrar dengan Nabi dan menyebarkan Islam di kalangan keluarga mereka.
Penduduk Madinah Lebih Mudah Menerima Islam :
Penduduk Madinah sendiri lebih mudah menerima Islam berbanding peduduk Makkah. Ini kerana mereka lebih hampir dengan agama Samawi. Selain dari itu di Madinah terdapat keluarga Nabi Muhammmad melalui pihak ibu kepada datuk Nabi iaitu Abdul Muttalib dari Bani Najjar.
Kedudukan Madinah Yang Strategik :
Madinah mempunyai kedudukan ditengah-tengah jalan perdagangan antara Yaman di Selatan dan Syam di utara. Kedudukan ini membolehkan Madinah menyaingi Kota Mekah sebagai pusat perdagangan yang baru. Malah kabilah-kabilah Quraisy terpaksa melalui Madinah jika ingin berurusan dengan Palestin atau Syam.
Komplot Pembunuhan Ke Atas Nabi :
Antara faktor penghijrahan yang paling penting ialah terdapat pakatan bunuh yang dirancang oleh kaum Quraisy ke atas Nabi bila mereka mendapati umat Islam semakin berkurangan di Makkah. Pemimpin Quraisy telah mengadakan perbincangan di Darul Nadwah dan mengambil tidakan nekad agar Nabi tidak sempat berhijrah. Ini menyebabkan kedudukan Nabi tidak lagi selamat sekiranya terus di Makkah
Faktor segera yang mendorong Nabi berhijrah keluar dari Makkah ialah wahyu yang diturunkan Allah dan Surah al Anfal ayat 30 yang memberi peringatan kepada Nabi tentang pakatan Quraisy dan sebagai satu gesaan supaya Nabi berhijrah.
Kesimpulan :
Hijrah Nabi adalah satu peristiwa yang mempunyai signifikasi yang sangat besar dalam sejarah perjuangan Islam.Ia jelas telah membawa banyak pembaharuan dalam perkembangan Islam. Ia merupakan titik peralihan yang amat penting bagi Nabi dan agama Islam. Penghijrahan ini membawa kepada kemenangan umat Islam dalam semua bidang.
